Członkiem tej organizacji może być instytucja z państwa należącego do
Rady Europy.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych stał się członkiem tej organizacji w
lutym 2013 roku. Przedstawiciel ZUS jest członkiem Rady EUMASS oraz
uczestniczy w pracach zespołów roboczych.
Witamy Państwa na Portalu Statystycznym Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych. Oddajemy do Państwa dyspozycji profesjonalne i intuicyjne
narzędzie do wyszukiwania danych z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Znaleźć tu można dane statystyczne na temat płatników składek,
ubezpieczonych, świadczeniobiorców, a także z zakresu orzecznictwa
lekarskiego i rehabilitacji leczniczej.
Portal systematycznie zasilany będzie aktualnymi danymi
statystycznymi. Pojawiać się na nim będą również publikacje wydawane
przez ZUS z obszaru statystyki i prognoz aktuarialnych.
Jeżeli macie Państwo propozycje jakichkolwiek zmian dotyczących
formuły strony i zamieszczanych na niej informacji, zapraszamy do
odwiedzenia zakładki „uwagi i sugestie”.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych powstał 24 października 1934
roku na mocy rozporządzenia Prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Od
blisko 85 lat ZUS jest najważniejszą instytucją polskiego systemu
ubezpieczeń społecznych.
Ku wspólnocie ubezpieczonych
Wiek XIX to okres gwałtownych przemian społecznych. Państwa
europejskie zmuszone są do wprowadzenia polityki socjalnej.
Pierwsze próby wdrożenia powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych
pojawiają się pod koniec XIX wieku. W 1883 roku Niemcy uchwalają
ustawę o ubezpieczeniach chorobowych, a w następnych latach dalsze:
gwarantującą prawo do leczenia i renty na skutek niezdolności do pracy
spowodowanej wypadkiem przy pracy oraz przyznającą robotnikom prawo
do emerytury po ukończeniu 70 lat. System ubezpieczeń w monarchii
austro-węgierskiej wprowadzony zostaje ustawą o obowiązkowym
ubezpieczeniu od wypadków przy pracy oraz na wypadek choroby.
Najgorzej jest w cesarstwie rosyjskim - pierwsze ustawy uchwalone
zostają dopiero w 1912 roku: jedna reguluje ubezpieczenia chorobowe,
druga - ubezpieczenia od wypadków przy pracy; nie ma żadnych przepisów
emerytalnych. Polacy pozbawieni państwowości zdani są na regulacje
prawne trzech zaborców.
Wyzwania niepodległości 1918-1933
II Rzeczpospolita staje przed wielkim zadaniem stworzenia
jednolitego i nowoczesnego państwa. To samo dotyczy systemu
ubezpieczeń społecznych. Należy nie tylko ujednolicić ustawodawstwo
pozaborcze, ale przede wszystkim dostosować je do warunków
niepodległego kraju. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski już 23
listopada 1918 roku przyznaje robotnikom i pracownikom przemysłu
specjalny zasiłek, a 11 stycznia 1919 roku wprowadzone zostaje
ubezpieczenie zdrowotne i powstają Kasy Chorych. Kolejne ważne etapy
tworzenia systemu ubezpieczeń społecznych to: rok 1920 - ustawa o
obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek choroby, rok 1924 - ustawa o
ubezpieczeniu na wypadek bezrobocia, rok 1927 - rozporządzenie
Prezydenta Rzeczypospolitej o ubezpieczeniu społecznym pracowników umysłowych.
Burza idei społecznych 1934
28 marca 1933 roku zostaje uchwalona ustawa scalająca system
ubezpieczeń społecznych. Nadaje ona jednolity charakter prawu
odradzającej się Polski - obejmuje wszystkie rodzaje ubezpieczeń
społecznych: chorobowe i macierzyńskie, wypadkowe przy pracy i z
chorób zawodowych, emerytalne robotników oraz emerytalne pracowników
umysłowych, od bezrobocia. Jest w całości tworem polskiej myśli prawodawczej.
Uchwalenie ustawy (dotyczącej niemal wszystkich grup społecznych)
poprzedzają burzliwe dyskusje. W tym czasie następuje też zasadnicza
przebudowa gospodarcza kraju - powstaje polski port morski w Gdyni,
tworzy się Centralny Okręg Przemysłowy.
1934 Nowoczesne państwo, nowoczesna instytucja
Ustawa scaleniowa wchodzi w życie 1 stycznia 1934 roku. Praktycznie
od momentu jej uchwalenia trwają prace nad nowelizacją. 24
października 1934 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki podpisuje
rozporządzenie o zmianie ustawy. Powołany zostaje Zakład Ubezpieczeń
Społecznych, obejmujący zarząd nad pięcioma funduszami
ubezpieczeniowymi. Już w tym czasie ZUS wykorzystuje nowoczesne metody
matematyczne i statystyczne.
Polski system ubezpieczeń społecznych jest jednym z
najnowocześniejszych w ówczesnej Europie.
1934-1939 ZUS - ubezpieczenia, opieka, edukacja
Po scaleniu systemu ubezpieczeń społecznych ZUS staje się ważną
instytucją realizującą zadania z zakresu polityki społecznej państwa.
Zgodnie ze swoim statutem podejmuje również działalność edukacyjną i
prewencyjną (wystawy higieniczne, plakaty promujące bhp czy
finansowanie kolonii letnich dla dzieci). Środki z nadwyżek
finansowych, które powstały dzięki reinwestycji składek
ubezpieczeniowych, ZUS przeznacza na projekty budowlane (szpitale,
sanatoria, budynki mieszkalne) oraz prozdrowotne.
1939-1941 Pod okupacją - działalność mimo terroru
Po klęsce wrześniowej zrujnowane zostały finanse funduszy
ubezpieczeniowych. Koszty ewakuacji ZUS jedynie na terenach RP
znajdujących się pod okupacją niemiecką szacuje się na 2,5 miliona
zł (ówczesnych). Polsce, podzielonej między dwóch okupantów,
narzucone zostają odrębne, zgodne z ich ideologiami, bezwzględne
warunki. Niemcy dzielą okupowane polskie ziemie, część włączając do
III Rzeszy, a z reszty tworząc Generalne Gubernatorstwo (dystrykt
krakowski, warszawski, radomski i lubelski) z siedzibą władz w
Krakowie. ZUS funkcjonuje tylko na terenie Gubernatorstwa: wypłaca
ograniczane przez okupanta świadczenia i daje zatrudnienie, często
ratując tym życie wielu osób. Na terenach zajętych przez ZSRR polskie
instytucje państwowe przestają istnieć. Dotyczy to również ZUS.
1941-1944 Chlubne karty historii ZUS
Po ataku na ZSRR, 22 czerwca 1941 roku, Niemcy zajmują resztę
polskich ziem.
Wzmaga się terror: następuje zagłada Żydów, nasilają się
prześladowania Polaków, co też zwiększa opór społeczeństwa. Pracownicy
ubezpieczeń społecznych, mimo grożących za to surowych kar, licznie
wstępują do konspiracji niepodległościowej. Pod koniec wojny -
korzystając ze swego doświadczenia - podejmują przygotowania do
reformy systemu ubezpieczeń.
Powstanie Warszawskie, trwające od 1 sierpnia 1944 roku przez 63
dni, mobilizuje wielu pracowników i współpracowników ZUS. Szczególną
rolę odgrywają w tym czasie lekarze Ubezpieczalni.
Kazimierz Miszewski (lekarz Ubezpieczalni Społecznej,
komendant powstańczego szpitala polowego):
W porozumieniu z ówczesnymi władzami
konspiracyjnymi, cywilnymi i wojskowymi [...], jako [...] kierownik
wyszkolenia sanitarnego wojskowej służby kobiet, obserwowałem przy
ambulatoriach (na Smulikowskiego, na Polnej i na Woli) konspiracyjne
przygotowania. [...] Nagromadzenie materiału [opatrunkowego] na Polnej
oddało dużą przysługę w czasie Powstania największemu szpitalowi,
ostatnio do 900 łóżek, zaimprowizowanemu przy ulicy Jaworzyńskiej.
[...] Dwóch lekarzy Ubezpieczalni w moim rejonie zamieniło swe
mieszkania, od pierwszych dni Powstania do końca, na punkty
opatrunkowe i szpitaliki, przez które przewinęły się setki
potrzebujących pomocy.
Warszawa, 1944 (Relacja dla Komisji Historycznej ZUS, 1947, Archiwum
Akt Nowych).
1945-1946 Budowanie na gruzach
Po zakończeniu wojny radość z pokonania III Rzeszy szybko zostaje
zduszona przez ustrój komunistyczny. Wyznaczone zostają nowe,
okrojone granice Polski. Oznacza to zmiany w obszarze działalności
ZUS. Do strat terytorialnych doliczyć trzeba olbrzymie straty
ludnościowe i materialne (w sprawozdaniu dyrektora naczelnego Józefa
Pasternaka straty ZUS oszacowano na ponad 860 mln ówczesnych
złotych). W samych nieruchomościach (budynkach administracyjnych,
domach mieszkalnych, wypoczynkowych i sanatoriach) stanowią one co
najmniej trzecią część ich przedwojennej wartości. W nowej
rzeczywistości ZUS wraca do roli krajowego koordynatora systemu
ubezpieczeń społecznych.
1947-1954 Pod dyktatem nowej władzy
W apogeum okresu
stalinowskiego instytucje państwowe poddawane są gwałtownej
ideologizacji, a odstępstwa od komunistycznej doktryny i propagandy
karane są coraz brutalniej. Ten proces nie omija także ZUS. Odgórnie
wprowadza się socjalistyczne współzawodnictwo pracy, pracowników
zmusza się do udziału w pochodach i manifestacjach poparcia dla nowej
władzy. Jednak Zakład przede wszystkim obejmuje ubezpieczeniami coraz
większą liczbę osób i wypłaca coraz więcej świadczeń. Scentralizowane
państwo stara się ograniczać samodzielność ZUS. W 1950 roku zniesiono
samodzielność funduszy ubezpieczeniowych, a w 1951 roku finanse
ubezpieczeń społecznych włączono do budżetu państwa - składki na
ubezpieczenie przybrały tym samym cechy podatku. W 1953 roku pojawia
się koncepcja likwidacji samego ZUS.
1955-1959 Liwidacja ZUS
W 1955 roku, w ramach zniesienia jakichkolwiek przejawów
samorządności i niezależności (zwłaszcza finansowej) instytucji i przedsiębiorstw następuje
likwidacja Zakładu - wzorem rozwiązań radzieckich jego zadania
przejmują związki zawodowe (w zakresie świadczeń krótkoterminowych -
zasiłki) oraz Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej (w zakresie
świadczeń długoterminowych - rentowych i emerytalnych). Po
październiku 1956 roku, wraz z dojściem do władzy Władysława Gomułki,
następuje złagodzenie systemu politycznego. Kończy się epoka
stalinowskiego terroru. Państwo działa pod hasłem naprawy "błędów
i wypaczeń".
1960-1980 Reaktywacja
ZUS. "Mała stabilizacja" i dekada Gierka
Ustawą z 13 kwietnia 1960 roku ZUS zostaje przywrócony i podejmuje
swoje zadania, zapewniając ciągłość ubezpieczeń i terminowo wypłacając
świadczenia. "Mała stabilizacja" lat 60. przynosi pozorne
zliberalizowanie systemu politycznego. W następnej dekadzie - dzięki
zachodnim kredytom - następuje poprawa sytuacji gospodarczej, jednak z
biegiem lat coraz wyraźniej widać, że to tylko propagandowe pozory.
Stagnacja kraju wzmaga aktywność opozycji demokratycznej. W ZUS
pojawiają się pierwsze elektroniczne maszyny obliczeniowe. Na fali
oficjalnych prób modernizacji kraju (w tym reformy podziału
administracyjnego), w latach 70. powszechnym systemem emerytalnym
zostają objęte kolejne grupy społeczne, w tym rolnicy.
1980-1989 Od "Solidarności" do Okrągłego Stołu
Powstanie "Solidarności" i jej legalna działalność w
latach 1980-81 czyni ubezpieczenia społeczne obszarem o wyjątkowej
wrażliwości politycznej. Niezależny związek zawodowy odwołuje się do
sprawiedliwości społecznej w zakresie świadczeń realizowanych przez
państwo. Stan wojenny (13 grudnia 1981 roku) wstrzymuje wszelkie
przejawy demokratyzacji i blokuje realizację postulatów. Powoduje
zapaść gospodarczą i głęboką apatię społeczną na kolejne lata. Pod
koniec lat 80. kryzys państwa wymusza zmiany ustrojowe. Powstaje
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, który ma zapewnić racjonalne
finansowanie świadczeń. ZUS podejmuje pierwsze próby informatyzacji
systemu ubezpieczeń.
1989-1997 Przyspieszona lekcja kapitalizmu
Pierwsza dekada III Rzeczypospolitej to radość z odzyskania swobód
demokratycznych, lecz także społeczny szok transformacji i
gigantyczna inflacja. ZUS musi funkcjonować w trudnych warunkach
gospodarczo-finansowych. Zlikwidowanych zostaje wiele
przedsiębiorstw. Gwałtownie kurczy się rynek pracy. Aby uchronić się
przed bezrobociem, wiele osób decyduje się wcześniej przejść na
emeryturę. Gwałtownie wzrasta liczba wypłacanych przez ZUS świadczeń.
Nadweręża to fundusze ubezpieczeń społecznych. Konieczne staje się
zreformowanie systemu ubezpieczeń. Pod koniec lat 90. przygotowywana
jest zasadnicza reforma emerytalna.
1998-2009 Reforma emerytalna:
między indywidualizmem a solidaryzmem
W 1999 roku wchodzi w życie systemowa reforma ubezpieczeń
społecznych. Jej istotą jest zmiana sposobu obliczania emerytury,
której wysokość zależeć będzie przede wszystkim od sumy odprowadzonych
składek, a nie jak dotąd, głównie od stażu pracy. Oznacza to
konieczność utworzenia kilkunastu milionów indywidualnych kont dla
ubezpieczonych, na których zapisywane i waloryzowane mają być
składki. Dlatego ZUS musi stworzyć zaawansowany system informatyczny,
który podoła ogromnej skali przedsięwzięcia. Wprowadzone zostają
także dodatkowe formy oszczędzania na emeryturę (tzw. III filar).
Jerzy Buzek (premier) w wystąpieniu telewizyjnym:
Od 1 stycznia 1999 będziemy mieć nowy i
sprawiedliwy system emerytalny [...], nad wprowadzeniem pracowało
wielu specjalistów, reprezentujących różne opcje polityczne. [...] Dla
rolników stworzymy odrębny system. [...] Reforma to także szansa
rozwoju gospodarczego Polski.
Warszawa, 28 maja 1998 (Polska Agencja Prasowa)
2010-2013 Po pierwsze -
satysfakcja klienta
W drugiej dekadzie XXI wieku ZUS wprowadza nowoczesne metody
zarządzania, wzorowane na rozwiązaniach stosowanych w firmach
komercyjnych. W latach 2010-2012 realizowana jest strategia
przekształceń ZUS. Jej głównym celem jest zwiększenie satysfakcji
klienta dzięki innowacyjnym rozwiązaniom dotyczącym obsługi.
Kompleksowy System Informatyczny ZUS staje się jednym z najbardziej
zaawansowanych rozwiązań technologicznych w Europie. Umożliwia
tworzenie elektronicznych rozwiązań dla klientów, takich jak
e-Inspektorat i Platforma Usług Elektronicznych ZUS (PUE), która jest
pierwszym polskim w pełni wdrożonym e-urzędem.
2014-2018 Bezpieczeństwo dzięki odpowiedzialności
Zakład Ubezpieczeń Społecznych od ponad ośmiu dekad nieprzerwanie
wypłaca Polakom należne świadczenia. Ciągłości powszechnego systemu
zabezpieczenia społecznego w Polsce nie przerwały nawet zawirowania II
wojny światowej. System ubezpieczeń społecznych się zmienia, podobnie
jak zmieniają się warunki ekonomiczne, społeczne, a także świadomość
obywateli. Polacy, tak jak mieszkańcy większości cywilizowanych krajów
świata, żyją coraz dłużej i mają coraz mniej dzieci. Pojawiają się
pytania o zmianę zasad funkcjonowania ubezpieczeń społecznych.
Niezależnie jednak od decyzji, jakie zostaną podjęte w przyszłości,
należne świadczenia będą wypłacane, a składki pobierane. Ubezpieczenia
społeczne są bowiem jednym z najważniejszych elementów polityki
społecznej państwa.
Zgodnie ze strategią rozwoju ZUS poszerza zakres usług
elektronicznych, a jednocześnie wciąż podnosi jakość obsługi klientów
w swoich placówkach. Prowadzi również szeroką działalność edukacyjną
i informacyjną.
Do ZUS wpływają składki na ubezpieczenia społeczne za 15,38 mln
osób, a wpłaca je 2,5 mln przedsiębiorców. W 2017 roku wypłacono z FUS
prawie 137,10 mld zł emerytur. Ponad 48,24 mld zł wydano na
świadczenia z funduszu rentowego.
1918-2019 Kontynuujemy najlepsze tradycje
Ubezpieczenia społeczne stanowią ważny filar naszej państwowości –
odegrały istotną rolę w jej kształtowaniu oraz w budowaniu
społeczeństwa obywatelskiego i solidaryzmu społecznego. Zarówno w II
Rzeczpospolitej, jak i teraz obowiązuje ten sam mechanizm
redystrybucji. Trwałe są też mechanizmy zabezpieczenia społecznego.
Pozostało też najważniejsze – gwarancja terminowej wypłaty świadczeń i
dbałość o jak najlepszą jakość obsługi klientów, troska o zdrowie i
sprawność ubezpieczonych oraz powszechna edukacja w dziedzinie
ubezpieczeń społecznych i naukowe podstawy systemu.
Strona www.zus.pl wykorzystuje pliki cookies (tzw. ciasteczka).
Kontynuując przeglądanie naszej witryny bez zmiany ustawień
przeglądarki, wyrażasz zgodę na użycie plików cookies. W każdym
momencie możesz zmienić ustawienia swojej przeglądarki internetowej.
Polityka cookies dla www.zus.pl.