Zasady wypłaty pieniężnych świadczeń w razie choroby i macierzyństwa określone przepisami unijnymi

W świetle przepisów unijnych świadczenia pieniężne w razie choroby i macierzyństwa wypłaca instytucja właściwa, zgodnie z obowiązującym ją ustawodawstwem. Instytucja właściwa wypłaca świadczenia także wtedy, gdy osoba do nich uprawniona mieszka lub przebywa w innym państwie członkowskim. Przypadki wypłaty świadczeń przez instytucję właściwą, gdy uprawniony mieszka lub przebywa w innym państwie członkowskim niż właściwe, są określone przepisami rozporządzenia 1408/71. Obejmują one następujące sytuacje:

• stałego zamieszkiwania w państwie innym niż państwo właściwe (art. 19 ust. 1b rozporządzenia 1408/71) 

Przykład

Obywatelka niemiecka podjęła pracę w Polsce i podlega z tego tytułu ustawodawstwu polskiemu. Nadal jednak ma stałe miejsce zamieszkania w Niemczech. W czasie pobytu w Niemczech zachorowała. Od lekarza niemieckiego otrzymała zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy. Za okres, w którym nie mogła świadczyć pracy z powodu choroby, otrzyma od polskiej instytucji właściwej świadczenia chorobowe. Instytucja właściwa w Polsce ustali prawo do wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego zgodnie z przepisami ustawodawstwa polskiego i wypłaci świadczenia bezpośrednio uprawnionej. 

• pracowników przygranicznych (art. 20 rozporządzenia 1408/71) 

Pracownikiem przygranicznym w rozumieniu przepisów unijnych jest pracownik najemny lub osoba prowadząca działalność na własny rachunek, prowadząca swoją działalność zawodową na terytorium jednego państwa członkowskiego i zamieszkująca na terytorium innego państwa członkowskiego, do którego powraca każdego dnia lub przynajmniej raz w tygodniu. Pracownik przygraniczny oddelegowany do jakiegokolwiek miejsca na terytorium tego samego lub innego państwa członkowskiego przez przedsiębiorstwo, w którym jest zwykle zatrudniony lub które świadczy usługi na terytorium tego samego lub innego państwa członkowskiego, utrzymuje status pracownika przygranicznego przez okres nieprzekraczający czterech miesięcy, nawet jeżeli w tym czasie nie może powracać każdego dnia lub co najmniej raz w tygodniu do miejsca swojego zamieszkania; 

Przykład

Pani Nowak mieszka w Zgorzelcu, a pracuje w Gorlitz i codziennie po pracy powraca do miejsca zamieszkania. Jako pracownik przygraniczny wykonujący pracę u pracodawcy niemieckiego pani Nowak podlega ubezpieczeniom w Niemczech. Pani Nowak urodziła dziecko. Otrzyma ona świadczenia pieniężne z tytułu macierzyństwa z niemieckiej instytucji właściwej na podstawie ustawodawstwa niemieckiego, a świadczenia te będzie jej wypłacała ta instytucja także wtedy, gdy pani Nowak będzie przebywała w Polsce. 

• pobytu poza państwem właściwym, gdy stan zdrowia wymaga natychmiastowego udzielenia świadczeń - art. 22 ust. 1a (ii) rozporządzenia 1408/71 

Przykład

Pan Kowalski, który jest polskim pracownikiem, wyjechał turystycznie do Francji. We Francji uległ wypadkowi komunikacyjnemu i przez trzy miesiące przebywał tam w szpitalu. W okresie choroby zachowuje prawo do świadczeń w razie choroby (wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy), które wypłaci polska instytucja właściwa. 

• pracowników oddelegowanych do pracy w innym państwie członkowskim - art. 22b w powiązaniu z art. 22 ust.1a (ii) rozporządzenia 1408/71 

Przykład

Pracownik polskiego zakładu pracy został delegowany przez swojego pracodawcę do pracy we Włoszech na okres 11 miesięcy. W okresie tym nadal mają do niego zastosowanie polskie przepisy. Podlega on zatem ubezpieczeniom społecznym w Polsce. Świadczenia z tytułu niezdolności do pracy przysługują mu zgodnie z polskim ustawodawstwem. Pracownik zachorował w czasie wykonywania pracy we Włoszech i był niezdolny do pracy przez okres trzech miesięcy. Polski pracodawca, który skierował pracownika do pracy we Włoszech, jest zobowiązany polskimi przepisami do wypłaty świadczeń chorobowych swoim pracownikom. Będzie on zatem także właściwy do wypłaty pracownikowi świadczeń pieniężnych za okres niezdolności do pracy we Włoszech. Za okres ten pracodawca wypłaci pracownikowi wynagrodzenie chorobowe, a następnie otrzyma on zasiłek chorobowy. 

• powrotu, za zgodą instytucji właściwej, na terytorium państwa członkowskiego, które jest państwem zamieszkania, lub przeniesienia miejsca zamieszkania, za zgodą instytucji właściwej do innego państwa członkowskiego w okresie choroby lub macierzyństwa - art. 22 ust.1b (ii) rozporządzenia 1408/71 

Przykład

Obywatel hiszpański wyjechał z Hiszpanii i rozpoczął prowadzenie działalności pozarolniczej w Polsce. Podlega z tego tytułu ustawodawstwu polskiemu. W czasie prowadzenia działalności pozarolniczej w Polsce zachorował i otrzymywał świadczenia pieniężne z tytułu choroby zgodnie z polskim ustawodawstwem. Choroba przedłużała się, w związku z czym zwrócił się on do polskiej instytucji o wyrażenie zgody na powrót w trakcie choroby do państwa stałego miejsca zamieszkania, tj. do Hiszpanii. Świadczenia pieniężne z tytułu choroby nadal będą mu przysługiwały zgodnie z polskim ustawodawstwem, a wypłacać je będzie bezpośrednio instytucja właściwa w Polsce, w tym przypadku będzie to ZUS. 

• udania się, za zgodą instytucji właściwej do innego państwa członkowskiego w celu poddania się leczeniu i uzyskania opieki medycznej w tym państwie - art. 22 ust.1c (ii) rozporządzenia 1408/71 

Przykład

Pan Janowski, który w Polsce prowadzi działalność pozarolniczą, uzyskał zgodę na udanie się do Niemiec w celu poddania się leczeniu. W okresie tego leczenia zachowuje on prawo do świadczeń chorobowych zgodnie z polskim ustawodawstwem, a świadczenia te będzie wypłacała instytucja zobowiązana do tego polskimi przepisami, w tym przypadku będzie to ZUS. 

Instytucjami właściwymi do wypłaty świadczeń pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa przysługujących zgodnie z polskim ustawodawstwem są: 

• płatnicy składek lub 
• właściwe jednostki terenowe Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 

w zakresie określonym w art. 61 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa. 

Instytucje te będą zobowiązane ustalać prawo do świadczeń i wypłacać świadczenia, także w przypadku zamieszkania (pobytu) osoby uprawnionej do polskich świadczeń w innym państwie członkowskim UE lub EOG.