Rekompensata z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze

Rekompensata nie jest samoistnym świadczeniem pieniężnym. Stanowi ona dodatek do kapitału początkowego i łącznie z tym kapitałem podlega waloryzacjom, a w efekcie powiększa podstawę obliczenia emerytury. Rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze dla osób, które nie mają ustalonego decyzją prawomosną prawa do emerytury pomostowej.

Ustalimy Ci rekompensatę za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli:

• przed 1 stycznia 2009 r. pracowałeś w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez co najmniej 15 lat,
• nie masz ustalonego prawa do wcześniejszej emerytury, np. z Karty Nauczyciela, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ani emerytury pomostowej,
• wystąpisz z wnioskiem o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn),
• dołączysz do tego wniosku świadectwo pracy lub zaświadczenie, które potwierdza, że wykonywałeś pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ważne! Nie obliczymy rekompensaty, jeśli wnioskujesz o wcześniejszą emeryturę.

Od czego zależy wysokość rekompensaty

Wysokość rekompensaty zależy m.in. od:

• Twojego stażu ubezpieczeniowego (okresów składkowych i nieskładkowych sprzed 1 stycznia 2009 r.),
• czasu, przez jaki wykonywałeś pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przed 1 stycznia 2009 r.,
• obniżonego wieku emerytalnego określonego dla danego rodzaju pracy,
• wieku  który osiągnąłeś 31 grudnia 2008 r.

Jak wyliczamy rekompensatę?

Rekompensata to kwota, którą obliczamy według wzoru:

R = 64,32 x K x X

gdzie:

• R - oznacza kwotę rekompensaty,
• 64,32 - to wartość stała,
• K - oznacza kwotę emerytury „hipotetycznej” obliczonej w decyzji o ustaleniu kapitału początkowego (suma części socjalnej, części za okresy składkowe i części za okresy nieskładkowe),
• X – współczynnik, który określa, jaką część wymogów do wcześniejszej emerytury spełniłeś do 31 grudnia 2008 r. Obliczamy go w następujący sposób:

1. badamy, ile lat okresów składkowych i nieskładkowych miałeś na 31 grudnia 2008 r. w stosunku do 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna) wymaganego stażu ubezpieczeniowego.
2. sprawdzamy, przez ile lat pracowałeś (na umowie o pracę) w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i czy było to wymagane 15 lat.
3. sprawdzamy stosunek Twojego wieku na 31 grudnia 2008 r. pomniejszonego o 18 lat (zakładamy, że w takim wieku zaczyna się pracę; nie ma znaczenia, ile faktycznie miałeś lat, gdy zacząłeś pracować) do obniżonego wieku, w którym mogłeś przejść na emeryturę, również pomniejszonego o 18 lat.
4. mnożymy wszystkie wartości, które otrzymaliśmy w poprzednich działaniach i z iloczynu tych składowych wyciągamy pierwiastek sześcienny. Obliczona wartość to właśnie współczynnik X.

Kwotę rekompensaty, którą obliczymy w ten sposób, dodajemy do wartości Twojego kapitału początkowego. Obie te kwoty są waloryzowane przy obliczaniu Twojej emerytury.

Przykład 1

Pan Jan z wnioskiem o emeryturę wystąpił w wieku 66 lat i 2 miesięcy. Nie miał ustalonego prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy nauczycielskiej. Na dzień 1 stycznia 2009 r. udokumentował 30 lat i 10 miesięcy składkowych, w tym 16 lat i 7 miesięcy pracy nauczycielskiej wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy oraz 5 lat pracy nauczycielskiej na ¾ etatu.

Do ustalenia kapitału początkowego na 1 stycznia 1999 r. przyjęto 19 lat i 7 miesięcy składkowych oraz 4 lata i 6 miesięcy nieskładkowych. Pan Jan do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego wskazał wynagrodzenia z 10 lat kalendarzowych 1989-1998. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału wyniósł 161,91%.

Jak wyliczamy rekompensatę?

Kwota emerytury hipotetycznej ustalona w decyzji o ustaleniu kapitału początkowego to 795,47 zł.
Kwotę rekompensaty ustalimy następująco: 64,32 x 795,47 zł x 0,98 = 50 141,34 zł, gdzie:

• 50 141,34 zł – kwota rekompensaty
• 64,32 – wartość stała
• 795,47 zł – kwota emerytury hipotetycznej obliczonej w decyzji o ustaleniu kapitału początkowego
• 0,98 – współczynnik określający, jaka część wymogów do wcześniejszej emerytury została spełniona do 31 grudnia 2008 r., obliczony wg poniższego wzoru:

Podane we wzorze wartości oznaczają:

• 30,83 – okresy składkowe i nieskładkowe osiągnięte przed 1 stycznia 2009 r.,
• 25 – wymagany staż emerytalny,
• 16,58 – okres wykonywania przed 1 stycznia 2009 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej,
• 15 – wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
• 58 – wiek ubezpieczonego w dniu 31 grudnia 2008 r. w pełnych latach zaokrąglonych w górę,
• 60 – obniżony wiek emerytalny w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej,
• 18 – wartość stała.

Uwaga! Jeżeli wartość któregokolwiek z ułamków służących do ustalenia współczynnika określającego, jaka część wymogów do wcześniejszej emerytury została spełniona do 31 grudnia 2008 r., przekroczy 1, przyjmujemy, że wartość ta wynosi 1. (art. 22 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych).

Rekompensata w kwocie 50 141,34 zł stanowi dodatek do kapitału początkowego, który na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 166 253,23 zł. Rekompensata i kapitał początkowy podlegały następnie waloryzacjom przeprowadzanym corocznie w czerwcu oraz waloryzacjom kwartalnym uzależnionym od miesiąca przejścia na emeryturę.

Ważne! Rekompensatę za pracę w szczególnych warunkach doliczamy do kapitału początkowego, który dla osób z dużym stażem pracy przed 1999 r. jest istotnym elementem podstawy obliczenia emerytury powszechnej. Tym samym rekompensata ma znaczący wpływ na wysokość tej emerytury.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz.1251)

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U.   2023 r. poz.  987 z późn. zm)

Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2023 r. poz. 164 z późn.zm.)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.)